ایران همکنون دارای سیزده پایگاه هوایی نظامی است. از این تعداد، یازده پایگاه هوایی پیش از انقلاب و عمدتاً به کمک مستشاران نظامی آمریکایی ساخته شدند. این پایگاهها عبارتند از:

۱- پایگاه یکم شکاری – مهر آباد تهران

این پایگاه در اصل برای حفاظت شهر تهران و تاسیسات صنعتی و نظامی آن و همچنین ماموریتهای آموزشی و آزمایشی مورد استفاده قرار میگرد. در ضمن این پایگاه به عنوان سرفرماندهی هواپیماهای ترابری ارتش و دورههای اورهال و سرویس برخی از جنگنده و هواپیماهای ارتش مورد استفادهاست. در این پایگاه عموما اکثر جنگندهها و هواپیماهای ارتش در حال تردد هستند. در این پایگاه عمدتا از حدود ۱۸ میگ ۲۹ و حدود ۵ اف ۱۴ تامکت برای گشتهای هوایی و رهگیری هواپیماهای متخاصم استفاده میشود. این ترکیب یعنی استفاده از دو رهگیر با قابلیتهای متفاوت اما ماثر باعث شده در کنار پدافندهای سنگین اطراف تهران که عمدتا اس۲۰۰ و هاگ و البته سام میباشند آسمانی امنی برای تهران و حومه ان رقم بخورد. در این پایگاه سوخو۲۴ هم عملیاتی است و پرواز میکند و احتمالا این بمب افکنها در شرایط اضطراری و جنگ ماموریتها خود را از این پایگاه شروع خواهند کرد. همچنین وجود اف ۵ها هم به دلیل آموزش میباشد. پایگاه مهر آباد در جریان جنگ چندان مورد هجوم هواپیماهای عراقی قرار نگرفت ولی در چنیدن بار میگها و سوخوهای بمب افک عراقی این پایگاه را مورد هجوم خود قرار دادند.



۲-پایگاه دوم شکاری ـ تبریز

این پایگاه به مامن اصلی انواع اف ۵ شهیر است و احتمالا حدود ۳۰ فروند از این شکاری در این پایگاه عملیاتهای پروازی و آموزشی و گذراندن دوره اورهال را پشت سر میگذرانند. چند سالی هم هست که تعدادی میگ ۲۹ هم به این پایگاه اضافه شده و قدرت رهگیری آسمان اذربایجان شرقی و غربی و اردبیل را بهبود بخشیدهاست. اصولا اف ۵ها قدرت رهگیری در شب را ندارند به بنا براین یکی از ضعفها بزرگ منطقه شمال غرب کشور عدم رهگیری در شب در مواجه با هواپیماهای متخاصم بود که در جنگ این موضوع بارها موجب حضور جنگندههای عراقی در شب بخصوص در ارومیه و شهرهای مرزی میشد که البته آن موقع سعی میشد بیشتر از سیستم پدافند هوایی هاگ بهره برده شود و یا گاهی اوقات جنگندههای گشت پایگاه نوژه همدان و یا اف ۱۴های گشت تهران به کمک میا آمدند که البته به خاطر عدم پوشش کامل راداری این مهم به درستی انجام نمیپذیرفت. اما در حال حاضر وجود میگهای ۲۹ این عیب را هم تا حدی زیادی پوشاندهاست و حتی گفته میشود. اما در کل این پایگاه نقش زیادی در جریان جنگ ایفا نمود و تعدادی زیادی از عملیاتهای هوایی با محوریت اف ۵ها از این پایگاه صورت میگرفت. این پایگاه همچنین در حال حاضر دوره اورهال و اموزش تکمیلی اف ۵ را برگذار مینماید.


۳-یگاه سوم شکاری – شهید نوژه همدان

پایگاه نوژه در ۶۵ کیلومتری شهر همدان در میان کوههای بلند الوند قرار گرفته. موقعیت این پایگاه مشهور به به دلیل قرار گرفتن در غرب کشور بسیار مهم است همچنین مکان این پایگاه به علت قرار گرفتن در موقعیتی مناسب ار دید راداری بسیار حائز اهمیت است. این پایگاه مشهور که شهرتش به دلیل وجود تعداد زیادی اف ۴ فانتوم است در جریان جنگ نقش بسیار گسترده و مهمی را ایفا نمودهاست بطوری که حدود ۳۵٪عملیاتهای مهم برخاسته از این پایگاه بودهاست. این پایگاه بارها و بارها مورد هجوم جنگندههای عراقی قرار گرفت ولی به دلیلها بسیاری منجمله موقیعت مکانی مناسب و واکنش سریع پدافند هوایی و رهگیری هوایی از صدمات زیاد مصمون ماند. در زمانی هم کودتای در این پایگاه صورت گرفت که به کودتای نوژه مشهور است و تعداد300نفر از خلبانان نیروی هوایی در سال 59 در آن اعدام شدند. این پایگاه بیشترین اف ۴های نیروی هوایی را در خود جای داده و به طبع دورههای اروهال و اموزش این جنگنده باوفا در این پایگاه برقرار است.



۴- پایگاه چهارم شکاری – دزفول - وحدتی

پایگاه دزفول به دلیل قرار گیری در نزدیک مرز و عراق و وجود تاسیسات عمرانی مهم کشور از جمله سد دز که در حال حاضر کنترل کننده برق کل کشور است اهمیتی زیادی دارد. این پایگاه به عنوان یک پایگاه ضربتی و وا کنش سریع عمل میکند و وجود اف ۵های ضربتی دلیل بر این است که این پایگاه عمدتا به عنوان اولین واکنش دهنده به تهاجمات هوایی دشمن محسوب میشود.



۵- پایگاه پنجم شکاری – امیدیه

این پایگاه در کنار شهرهای آغاجاری و امیدیه و در ۸۵ کیلومتری شهر اهواز واقع شده این پایگاه در قبل از انقلاب یک پایگاه رزرو محسوب میشد ولی بعد از انقلاب و با توجه به تهاجمات وسیع بمب افکهای عراقی کم کم حالت عملیاتی به خود گرفت هر چند که هم اکنون نیز کاملا یک پایگاه مستقل و کاملا عملیاتی نیست این پایگاه اف ۷ها یا همان میگهای ۲۱ چینی را درون خود جای داده و احتمالا علاوه بر تامین اسمان امنی برای تاسیسات نفتی و پالایشگاهی اهواز و اغاجاری (که بعید این مهم را بتوان یا اف ۷ انجام داد) بیشتر فعالیت آموزشی جنگنده اف ۷ را پیش میبرد.



۶- پایگاه ششم شکاری بوشهر

این پایگاه شهرتی خاص درکل منطقه دارد. این پایگاه بسیار مهم و حیاتی ایران به دلیل قرار گرفتن در کنار دریا و همچنین موقعیت بسیار استراتژیک در منطقه همیشه مورد نگاها بوده و هست. وجود گردانی از اف ۱۴ها و اف۴ها که از قدیم تا به حال اصلی پایگاه را به وجود اورده اند. تعدای بسیار زیادی از عملیاتهای جنگ از این پایگاه شروع میشد و در طول جنگ این پایگاه که بیشتر به عنوان پشتیبان هوایی تاسیسات شریانی و مهم نفتی و گازی ایران عمل میکند بارها مود هجوم جنگندههای بعثی قرار گرفت و نبردهای هوایی بیشماری را به خود اختصاص دادهاست. درحال حاضر علاوه بر حفاظت تاسیسات نفتی جنوب که شریان اصلی اقتصاد کشور هست حفاظت از تاسیسات اتمی بوشهر و تاسیسات گازی عسلویه و پارس جنوبی در دستو کار این پایگاه است.



۷- پایگاه هفتم شکاری شیراز شهید دوران

این پایگاه به عنوان سر فرماندهی بمب افکنهای نیروی هوایی خدمت میکند. وجود سوخو ۲۴ – سوخو ۲۵ و احتمالا سوخو۲۲ ثابت میکند این پایگاه مکانی برای بمب افکنهای سبک نیروی هوایی است. البته در این پایگاه همیشه تعداد کمی در حدود ۴ فروند جنگنده اف۱۴ وجود دارد که احتمالا برای گشتهای هوایی منطقه در نظر گرفته شدهاست. همچنین پایگاه شیراز از هواپیماهای دوربرد دریایی مشهور به اوریون نگهداری میکند که احتمالا ۳ فروند میباشت. این هواپیماها گشتهای دریایی را انجام میدهند و به عنوان پشتیبان نیروی دریایی عمل میکنند. در پایگاه شیراز با انواع هواپیماهای ترابری نیروی هوایی هم مواجه میشویم بطوری میتوان گفت از این پایگاه پروازهای زیاد ترابری انجام میشود.



۸- پایگاه هشتم شکاری ـ اصفهان – شهید بابایی

پایگاه هشتم را شاید بتوان یکی از مشهورترین پایگاههای ایران و منطقه دانست و دلیل این شهرت وجود تعداد قابل توجهی از جنگندهای اف ۱۴ نیروی هوایی است. این پایگاه از قدیم هم به عنوان سرفرماندهی اف ۱۴ها مشهور بوده همینطور شهر اصفهان و تاسیسات عظیم دفاعی و موشکی و هستهای آن بسیار حائز اهمیت است و میباست آسمان امن برای آْن تدارک دیده شود. عمده این تامین امنیت بر عهده پایگاه هشتم و جنگندهای اف ۱۴ و پدافند موشکی موسوم به s-۳۰۰ است. در چند سال گذشته چند فروند جنگنده اف ۵ هم در پایگاه وجود داشته که احتمالا به عنوان آموزش پرواز از آناه بهره بردای میشود.



۹- پایگاه نهم شکاری بندر عباس

این پایگاه به دلیل موقیعت خاص و استراتژیک تنگه هرمز و همچنین پشتیبانی هوایی از نیروی دریایی و ناوهای جنگی ایران که عمدتا در بندر عباس پهلو میگرند شکل گرفتهاست. البته باید گفت این پایگاه به عظمت و وسعت پایگاههای دیگر نیروی هوایی نیست و تعداد اندکی از جنگندهای نیروی هوایی که عمدتا اف ۴ باشند در این پایگاه حضور دارند. اما به دلیل موقیعت خاص منطقه این پایگاه میتواند نقشهای زیاد و گوناگونی را ایفا کند. برخی گفتهها از حضور حداقل ۲ فروند اف ۱۴ در این پایگاه خبر میدهند که البته باید گفت زیاد هم دور از نظر نیست چرا که با توجه با وجود ناوهای هواپیما بر آمریکایی و گشتهای هوایی مدام جنگندهای آن و برخی اوقات شکستن حریم هوایی ایران اینکه ایران اف ۱۴ها را به مقابله بیندازد چندان هم بعید نیست.



۱۰- پایگاه دهم شکاری – بندر چابهار

این پایگاه هم نقش مشابهای که پایگاه بندر عباس ایفا میکند را انجام میدهد یعنی دفاع هوایی ار منقطه جنوب شرقی ایران و پشتیبانی نیروی دریایی منقطه و احتمالا گشتهای هوایی در مرز پاکستان. در این پایگاه هم تعدادی از جنگندههای اف ۴ وجود دارد واین وظابف بر عهده این جنگندهای میباشت.



۱۱- پایگاه یازدهم شکاری – زاهدان

نمیتوان گفت این پایگاه مانند دیگر پایگاههای نیروی هوایی نقش ماثری را دارد.زیرا هنوز به درستی وظابف این پایگاه مشخص نیست. هرچند که وظیفه عمومی حفاظت از آسمان سیستان و گشت هوایی در اطراف مرز را میتوان به طور عمده گفت ولی نبود جنگندهای کافی در این پایگاه و سایر موارد دیگر این پایگاه را در زمره پایگاههای مهم قرار ندادهاست.



۱۲- پایگاه دوازدهم شکاری مشهد

پایگاه مشهد در ظلع شمالی فرودگاه مشهد واقع شده به عنوان جدید ترین پایگاه ایران از آن یاد میشود در گذشته همیشه خلا یک پایگاه هوایی در منطقه شمال شرق و شرق کشور احساس مشد با اینکه در آن منطقه معمولا تحرکاتهای مهمی صورت نمیگرید و لی عدم پوشش هوایی میتونست خطراتی را به دنبال داشته باشد که این مهم با شکل گیری این پایگاه تا حدی رفع شد.

این پایگاه از میرازهای فرانسوی پذایرایی میکند همان جنگندهای که در دوران جنگ بسیار خلبانان ایران را آزار دادند. میرازها جنگندهای ضربتی به شمار میایند. و میتواند عکس العمل سریعی نسبت به هجومهای هوایی دشمن داشه باشند. گفته میوشد این میرازها همانهای هستند که عراق در سالهای ۱۹۹۱ و ۲۰۰۳ یعنی جنگ این کشور با امریکا به ایران به امانت گذاشت تا انها ار حملات جنگندهای آمریکایی در امان باشند. نکته جالب در مورد این پایگاه این است که چند فروند سوخو ۲۷ در این پایگاه حین پرواز دیده شدهاند همان جنگندههای که ایران بیشتر اوقات وجود انها را درنیروی هوایی خود تکذیب میکند.

۱۳-پایگاه سیزدهم ترابری زنجان: این پایگاه در ۱۰ کیلومتری غرب زنجان قرار دارد و از آن هم جهت پروازهای غیر نظامی و هم نظامی استفاده میشود فرود هواپیماهای ترابری c-۱۳۰ و ایولوشین ارتش و سپاه بارها در آن مشاهده شدهاست البته چندین بار هواپیماهای نظامی میگ ۲۹ و فانتوم نیز در آن مبادرت به فرود و برخواست کردهاند.

دانشگاه نیروی هوایی


دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری یا به اختصار «دانشگاه هوایی» دانشجویان داوطلب را در رشتههای خلبانی، مراقبت پرواز، نگهداری، کنترل، برق، رایانه، و... آموزش میدهد. از آنجا که دانش آموختگان این دانشگاه، افسران نیروی هوایی ایران خواهند بود، در زمان دانشجویی، علاوه بر آموزشهای علمی، دورههای دشوار آموزش نظامی را نیز طی میکنند.

«دانشگاه هوایی شهید ستاری» در منطقه مهرآباد جنوبی، خ دانشگاه هوایی، واقع است.